Zgrzebło

• Kolekcjaśredniowiecze
• Miejsce zebrania w terenieSzczecin (województwo zachodniopomorskie)
• Sposób nabyciaprzekaz
• Odpowiedzialny działDział Archeologii
• WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Zgrzebło wykonano z fragmentu grubej gałęzi o pierwotnej średnicy około 6 cm, której jeden z jej końców ścięto pod kątem, na długości około 8 cm. Uzyskaną, łukowatą krawędź pracującą zaopatrzono w szereg ząbków. Zachowany fragmentarycznie, pierwotnie zapewne posiadał uchwyt-rączkę ułatwiającą pracę, po odłamaniu której pozostał negatyw o średnicy około 3.5 cm.

Podczas badań archeologicznych prowadzonych w latach 1986–2001 w granicach szczecińskiego Podzamcza, pozyskano wiele tysięcy przedmiotów zabytkowych. Największą ich liczbę dostarczył wykop VI założony w obrębie kwartału 5. Jednym z nich jest przedmiot, określany jako zgrzebło odkryty w warstwie XXX chronologicznie umiejscowionej w 1. ćwierci XIII wieku.

Zgrzebło ma formę kawałka przepołowionej wzdłuż, grubej gałęzi. Jeden z jego końców został ścięty pod kątem, by uformować krawędź pracującą o łukowatym zarysie, w której wycięto szereg ząbków. Drugi koniec, po odłamaniu którego pozostał jedynie negatyw, pierwotnie zapewne posiadał uchwyt ułatwiający pracę. Nie wiadomo, czy wykonanie narzędzia z połowy gałęzi jest zabiegiem celowym, czy też pierwotnie zabytek był symetryczny i utracił połowę swojej grubości w wyniku intensywnego wykorzystania lub procesów podepozycyjnych. 

Trudno też jednoznacznie określić funkcję takiego narzędzia. Mogło służyć jako zgrzebło do pielęgnacji sierści dużych zwierząt, koni lub bydła stanowiąc tańszy ekwiwalent egzemplarzy metalowych, często występujących w materiałach zabytkowych z tego okresu. Mogło być także używane podczas wyprawiania skór – do usuwania pozostałości tłuszczu i błon pokrywających ich wewnętrzną powierzchnię. Także w tym przypadku byłoby tańszą alternatywą profesjonalnych narzędzi metalowych bądź kościanych.  Z pewnością jednak było wykonane we własnym zakresie w miarę potrzeby. Przy jego produkcji wykorzystano łatwo dostępny surowiec i kilka podstawowych narzędzi znajdujących się w każdym gospodarstwie domowych, jak siekiera, piła i nóż. Nietrwałość wykorzystanego drewna sugeruje, że inne tego rodzaju przybory, robione szybko, spontanicznie i ze znajdujących się pod ręką materiałów, nie zachowywały się wcale lub ich stan uniemożliwia dziś właściwą interpretację.

Sławomir Słowiński