Topór kamienny

• Sygnatury / Napisy / Znaki
  • 1. Napis:
  • wykonany czerwoną farbą, pismem odręcznym, zawiera dane metrykalne w kolekcji muzealnej (nazwa miejscowości, w której znaleziono zabytek i oznaczenie inwentarzowe):
  • Falkenwalde. 1216.c.
  • ; Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde (1824-1945)
• Kolekcjaepoka kamienia
• Miejsce zebrania w terenieTanowo (województwo zachodniopomorskie)
• Sposób nabyciapozyskanie własne
• Odpowiedzialny działDział Archeologii
• WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Topór pięcioboczny o wydłużonej części obuchowej z wąskim obuchem. Otwór wiercony dwustronnie, umieszczonym około połowy długości. Przekrój poprzeczny w formie wysokiego czworokąta. W rzucie bocznym trapezowaty, z wypukłą krawędzią górną. Powierzchnia szlifowana, strona górna zeszlifowana mocniej ma wyraźnie zaznaczone krawędzie. Na jednym z boków w części obuchowej widoczne ślady puncowania (obróbki przed szlifowaniem) i rozległego, zbyt głębokiego odbicia. Ostrze ma przebieg falisty z widocznymi obustronnymi, drobnymi odbiciami sugerującymi zużycie i prawdopodobnie przygotowanie do ostrzenia. Na powierzchni bocznej widoczne ślady wtórnych, znacznie świeższych uszkodzeń. Przykład narzędzia intensywnie używanego, w efekcie czego część z ostrzem była odnawiana i uległa skróceniu. Proporcje narzędzia uległym zmianie w stosunku do pierwotnego kształtu

Topór kamienny znaleziony w Tanowie (niem. Falkenwalde) należy do grupy zabytków archeologicznych, o odkryciu których zachowały się jedynie skromne wzmianki w dokumentacji archiwalnej. Niewiele informacji na jego temat można znaleźć również w literaturze. Pozostając w zbiorach muzealnych od niemal półtora wieku, rzadko też był prezentowany na wystawach. Jest przykładem muzealium niższej klasy, ale jednocześnie jest świadectwem odległych czasów, gdy był użytkowany, jak również znacznie bliższych, gdy został znaleziony.

Do szczecińskiej kolekcji starożytności pomorskich topór trafił w 1877 roku. Przekazał go ówczesny nadleśniczy Sotzmann z Tanowa wraz z dwoma innymi znaleziskami z rewirów leśnych położonych w okolicy Jasienicy. Nie były to jedyne jego dary na rzecz Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde), którego został członkiem. W tym samym roku wzbogacił zbiory Towarzystwa o kilka publikacji historyka sztuki, Johanna Daniela Ferdinanda Sotzmanna, syna znanego berlińskiego geografa, Daniela Friedricha Sotzmanna, który m.in. wyrytował Mapę Prowincji Pomorskiej z 1789 roku (Karte des Königlich Preussischen Herzogthums Vor- und Hinter Pommern) opracowaną przez Davida Gilly’ego.

Zabytki archeologiczne przekazane przez nadleśniczego zostały odkryte podczas robót ziemnych przy udrożnianiu rowów i budowie drogi. Topór kamienny z Tanowa, określony w zapiskach archiwalnych jako wykonany z zieleńca, znaleziono w torfie w trakcie oczyszczania rowu na gruntach leśniczówki Vorheide położonej na południe od wsi. Nosi ślady intensywnego używania, w efekcie czego ostrze było odnawiane a topór ulegał skracaniu. Zachowane cechy pierwotnego kształtu – forma pięcioboczna z wąskim obuchem i asymetria w rzucie bocznym – pozwalają łączyć zabytek z późnoneolityczną kulturą ceramiki sznurowej.

Krzysztof Kowalski