Matryca do drukowania tkanin

• Miejsce zebrania w terenienieznane
• Sposób nabyciapozyskanie własne
• Odpowiedzialny działDział Etnografii Pomorza

Matryca drewniana do drukowania tkanin, wyrób rzemieślniczy. Wykonana z trzech sklejonych ze sobą desek. Boki matrycy nieznacznie rozszerzają się ku dołowi. Na jednym z krótszych bardzo słabo widoczna, ręcznie napisana  cyfra 8 (?). Na boku przeciwległym – liczba 1684, powtórzona poprzez wyrycie jej powyżej mniejszymi cyframi. W górnej desce wyrobione dwa podłużne, lekko zaokrąglone żłobienia stanowiące uchwyt. W desce dolnej wypukły ornament wykonany w drewnie i nabitymi w nie mosiężnymi sztyfcikami. Motyw roślinny, regularnie rozmieszczony na powierzchni (słabo zaakcentowany układ szachownicowy). Składają się na niego gałązki z dwoma rodzajami liści: przecinkowatymi o gładkiej krawędzi, otoczonymi punktami i rozczłonkowanymi o ząbkowanych krawędziach oraz niewielkie kwiatki na rozwidlonych łodyżkach. Krawędzie deski nieregularne. W trzech jej narożach wbite gwoździki. Pojedyncze gwoździki znajdują się również na jednej z dłuższych i jednej z krótszych krawędzi.

W zbiorach etnograficznych Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się licząca ponad sto sztuk kolekcja matryc do drukowania tkanin. Są to drewniane przedmioty pokryte po jednej stronie ornamentem, po drugiej zaopatrzone w wyżłobione uchwyty, które służyły do drukowania wzorów na materiałach. Prezentowana matryca zdobiona jest techniką snycerską i nabitymi w drewno sztyftami, układającymi się w popularny w drukarstwie tekstylnym ornament roślinny złożony z gałązek z listkami. Wzory są rozmieszczone w układzie szachownicowym, który powszechnie występował na klockach drukarskich, w różnych odmianach. Na boku formy znajduje się liczba 1684, prawdopodobnie rok wykonania matrycy, jednakże biorąc jednak pod uwagę technikę, jaką został wykonany ornament jest to kwestia problematyczna. Zdaniem etnografa Romana Reinfussa wzory ryte na matrycach drukarskich zaczęto wzbogacać o drobne metalowe elementy dopiero w wieku XVIII. Uwagę zwracają dość duże rozmiary formy. Rozmiar matrycy i jej waga miały znaczenie, ponieważ drukarz musiał wielokrotnie ręcznie odciskać wzór na tkaninie. Żeby jego praca była wydajna, formy nie mogły być zbyt ciężkie. W tym celu matryce często wykonywano z dwóch gatunków drewna: w twardszej i bardziej wytrzymałej desce ryto wzór, w miękkiej żłobiono podłużne uchwyty pomagające operować formą. Deski łączono ze sobą za pomocą kleju i gwoździ, czasem też metalowych wkrętów lub kołków wykonanych z drewna.

Agnieszka Słowińska