- Czcionka:
- Kontrast:
Kompozycję wypełniają sylwety postaci nakładających się na siebie, okonturowanych czernią (monotypia). Na tym elementy płaszczyzn barwnych w pionowych ciągach: od lewej fiolet, czerwień, dalej wymiennie odcienie fioletu, różu, zgaszonego szarością brązu.
Maria Jarema zaczęła swoją pracę twórczą od działalności rzeźbiarskiej. Było to nie tyle wynikiem jej upodobań, ile wyboru charyzmatycznego mistrza, Xawerego Dunikowskiego, u którego studiowała w latach 1929–1935 w Akademii Sztuki w Krakowie.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się jedna z jej prac z cyklu Wyrazy datowana na 1956 rok. To kompozycja wypełniona postaciami nakładającymi się na siebie. Kształty zostały zarysowane wyraźnym czarnym konturem (monotypia), na nich zostały nałożone elementy płaszczyzn barwnych w pionowych ciągach. Jednym z kluczowych elementów tworzących obraz jest kolor. Z lewej strony widzimy kolor fioletowy, następnie czerwień, dalej wymiennie pojawiają się odcienie fioletu, różu oraz zgaszonego szarością brązu.
W cyklu tym pojawiają się nieomal realne kształty ludzi (często formy przypominające czaszki lub twarze), które są zaznaczone tylko zespołem linii i kresek. Są to monotypie, schematy pozbawione cech indywidualnych. Ciało ludzkie fascynowało Jaremę. Szczególnie dużo uwagi skupiała na mięśniach, które niejednokrotnie wyodrębniała splotem linii. Umieszczane są one w abstrakcyjnych przestrzeniach wypełnionych innymi formami. Wprowadza je do nowego – ustalonego przez artystkę – porządku rzeczywistości. Bywają interceptowane jako poetyckie wizje czasem pełne spokoju i harmonii, innym razem – wręcz przeciwnie. W wypadku szczecińskiej tempery układ form traci swój przejrzysty układ przez nałożone nań kolorowe kształty, jakby pocięte kawałki papieru. Zamiast harmonii mamy do czynienia raczej z przeplataniem, a nawet bardziej – poplątaniem przedstawianych elementów. Część tej plątaniny przypada w miejscach, które można określać jako schematy szyi, co przywołuje skojarzenie z duszeniem.
Cykl Wyrazy pochodzi z okresu rozkwitu twórczości Jaremy, która dowiedziawszy się o swojej ciężkiej chorobie (chorowała na białaczkę i zmarła w 1958 roku) oddała się całkiem pracy artystycznej, zyskując w tym czasie pewną odwagę i swobodę. Krytycy upatrują jej wyjątkowości na tle sztuki europejskiej (którą systematycznie studiowała) w tym, że jej prace nie mają wiele wspólnego z abstrakcją geometryczną, ani z informelem – jej esencję stanowi balansowanie na granicy pomiędzy przedstawieniem figuratywnym i znakiem abstrakcyjnym. Jaremie udało się ukazać swoje poszukiwania w kilku zasadniczych problemach zmagań malarskich, stworzyła przy tym zbiór indywidualnych prac.
Beata Małgorzata Wolska