Kaptorga

• Kolekcjaśredniowiecze
• Odpowiedzialny działDział Archeologii
• WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Kaptorga prostokątna, zdobiona jednostronnie ornamentem metopowym złożonym z filigranowych drucików układających się w wysokie trapezy, ujętych dwiema listewkami, także zdobionymi drucikiem filigranowym. W górnej części kaptorgi motyw zdobniczy składa się z pięciu stylizowanych główek końskich (zachowane 4) - każda odpowiada jednemu trapezowi - także zdobionych filigranem

Skarb, z którego pochodzi srebrna kaptorga został odkryty przy drodze biegnącej z miejscowości Laski do Dramina, pow. kamieński w 1900 roku. Znaleziono go podczas karczowania drzew w lesie. W glinianym naczyniu znajdowało się ponad 11 kg monet i ozdób. Obecnie w zbiorach muzeum znajduje się tylko sześć monet arabskich oraz fragmenty srebrnej biżuterii o wadze ok. 550 g, w tym ponad 40 kaptorg.

Najczęściej przyjmuje się, że srebrne kaptorgi, pojemniczki na amulety, relikwie, leki lub pachnidła były wyrobami obcymi, a ich genezę wywodzi się z terenów Azji Mniejszej, skąd za pośrednictwem Bizancjum miały przedostać się do Europy, na tereny objęte władztwem karolińskim. W literaturze przedmiotu istnieją opinie o związkach tych przedmiotów z zachodnioeuropejską sztuką preromańską i romańską. Źródłem inspiracji tworzenia tych niewielkich pojemników mogły być ich duże odpowiedniki – relikwiarze popularne w kulturze średniowiecza. W Bizancjum natomiast noszono zawieszone na szyjach małe sakiewki z metalowych drucików skrywające różnego rodzaju amulety. Na tej podstawie uważa się, że również Słowianie nosili w katorgach różnego rodzaju drobiazgi, w tym naturalne, jak ziarna zbóż, wosk czy kawałeczki kości oraz wytwarzanych przez człowieka, jak fragmenty tkanin lub szklane paciorki. Umieszczanie takich przedmiotów w kaptorgach i noszenie na szyi miało związek z systemem wierzeń przyjętym przez Słowian i wiarą w apotropaiczną moc różnego rodzaju amuletów. Ornamentowanie powierzchni sprawiało, że były także atrakcyjnym elementem zdobniczym stroju. Odrębną kwestią jest charakter ornamentu i zawarte w nim treści symboliczne.

Anna Bogumiła Kowalska