• Czcionka:
  • Kontrast:
poprzedni obiekt
następny obiekt
Autor nieznany

Koło szprychowe (replika)

  • koło szprychowe
Koło szprychowe (replika)
798
114
Oceń obiekt:
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  • transport
  • rzemiosło
  • koła
  • wczesne średniowiecze
  • Kamień Pomorski (województwo zachodniopomorskie)

Dane podstawowe

  • Numer inwentarzowyMNS/A/19654
  • Autor/WytwórcaAutor nieznany
  • NazwaKoło szprychowe (replika)
  • Czas powstaniawczesne średniowiecze
  • Technikawyrób ręczny, jednostkowy, kołodziejska
  • Materiałmateriał organiczny > materiał pochodzenia roślinnego > drewno
  • Wymiary
      • cały obiekt:
      • 78 cm (średnica)
  • Kolekcjaśredniowiecze
  • Miejsce zebrania w terenieKamień Pomorski (Europa; Polska; województwo zachodniopomorskie; powiat kamieński; gmina Kamień Pomorski)
  • Sposób nabyciabadania wykopaliskowe
  • Odpowiedzialny działDział Archeologii
  • WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Replika koła składa się z obody, piasty i szprych. Oboda – zewnętrzna część koła (inaczej obwód), była gięta z kilku kawałków drewna łączonych kołkami, tzw. dzwon. Od strony wewnętrznej przylegały do niej szprychy prostokątne w przekroju, osadzane i klinowane kołeczkami w piaście. Egzemplarz kamieński ma pięć dzwon składających się na obodę i 10 czworobocznych w przekroju szprych. Reprezentuje typ kół z tzw. wysoką felgą, które są charakterystyczne dla Skandynawii

Słowianie pomorscy w transporcie lądowym stosowali wozy na drewnianych kołach. Na temat konstrukcji samego wozu wciąż wiadomo niewiele, ale w trakcie wykopalisk odkrywane są niekiedy elementy kół – drewniane piasty i szprychy, a nawet koła zachowane niemal w całości. Na podstawie źródeł ikonograficznych wyciągnięto wniosek, że w transporcie towarów i ludzi były używane wozy czterokołowe na kołach szprychowych, nie można jednakże wykluczyć także stosowania kół pełnych.

Koło wczesnośredniowiecznego wozu składa się z obody, piasty i szprych. Oboda – zewnętrzna część koła (inaczej obwód), mogła być gięta z jednego kawałka drewna lub kilku kawałków łączonych kołkami, tzw. dzwon. Bardziej wytrzymała, ale jednocześnie trudniejsza do wykonania była oboda pojedyncza. Od strony wewnętrznej przylegały do niej szprychy prostokątne lub okrągłe w przekroju, osadzane i klinowane kołeczkami w piaście. Ich długość zależała od średnicy koła. We wczesnym średniowieczu koła miały średnice ok. 50–90 cm i 6–10 szprych. Egzemplarz kamieński ma pięć dzwon składających się na obodę i 10 czworobocznych w przekroju szprych. Reprezentuje typ kół z tzw. wysoką felgą, które są charakterystyczne dla Skandynawii.

Wyrobem kół zajmowali się we wczesnym średniowieczu kołodzieje, którzy prawdopodobnie wytwarzali też całe wozy. Stosowali głównie drewno jesionu przed użyciem parzone lub zakopywane w ziemi. Dzięki takim zabiegom surowiec stawał się miękki i elastyczny. Poszczególne elementy wykonywano też z dębiny, drewna brzozowego i klonowego.

Anna Bogumiła Kowalska

wystawa

Muzeum Narodowe w Szczecinie – Muzeum Tradycji Regionalnych, ul. Staromłyńska 27, Szczecin