• Czcionka:
  • Kontrast:
poprzedni obiekt
następny obiekt
Autor nieznany

Prochownica

  • prochownica, oporządzenie wojskowe
Prochownica
253
48
Oceń obiekt:
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  • uzbrojenie
  • kobiety
  • portrety > profil (portret)
  • stroje > stroje kobiece
  • wojsko
  • wojny
  • walka
  • polowanie
  • symbole > kielich (symbol)
  • święci > Barbara z Nikodemii, święta (?-305)
  • żołnierze
  • znaleziska przypadkowe
  • fortyfikacje

Dane podstawowe

  • Numer inwentarzowyMNS/Rz/2472
  • Autor/WytwórcaAutor nieznany
  • NazwaProchownica
  • Miejsce powstaniaPomorze, region historyczny (Europa)
  • Czas powstania1501 - 1600
  • Technikarzeźbienie
  • Materiałporoże
  • Wymiary
      • cały obiekt:
      • 8.7 cm (wysokość)
      • 6.8 cm (szerokość)
  • Kolekcjamilitaria
  • Miejsce zebrania w terenieSzczecin (województwo zachodniopomorskie)
  • Sposób nabyciazakup
  • Odpowiedzialny działDział Sztuki Dawnej
  • WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Niewielka prochownica z rogu jelenia ma kształt wykorzystujący naturalny wygląd rozwidlenia poroża. Jeden z odrostków jest ułamany, drugi uszkodzony. Metalowe okucia zamykające prochownicę nie zachowały się. Z tyłu widoczne są trzy otwory, przy jednym z nich jest ubytek masy rogowej, a kolejny z boku przy górnej krawędzi. Awers prochownicy ozdobiony jest rytym przedstawieniem kobiety ukazanej w pełnej postaci z profilu, kroczącej z kielichem w dłoni. Dama ubrana jest w długą, renesansową suknię, z szerokimi rękawami i spódnicą układającą się w gęste, regularne fałdy. Staniczek z dużym dekoltem nałożony jest na koszulę przymarszczoną przy szyi. Na ramiona postać ma narzuconą krótką pelerynkę. Włosy są upięte z tyłu głowy i ujęte siateczką, obecnie ledwo widoczną w wyniku częściowego zatarcia rytu. Rzeźbiona postać jest lekko uwypuklona względem tła, a ryty spódnicy są głębokie, dzięki czemu tworzy się gra światła. Tło wypełniają pionowe, wąskie i płytsze nacięcia. Po bokach, na wysokości ramion postaci są dwa uproszczone, rozszerzające się ku górze kształty (być może dwie pochodnie). Tył prochownicy ma naturalną strukturę rogu, lekko wygładzoną.

Niewielka prochownica została znaleziona po 2. wojnie światowej w ruinach u zbiegu ulicy Piłsudskiego i Wyzwolenia w Szczecinie, gdzie jeszcze 100 lat wcześniej znajdowały się umocnienia forteczne bastionu V i Fortu Wilhelm.

Wykonana została z poroża jelenia, a jej kształt zachowuje naturalną formę rozwidlenia tyki i odrostka. Pomimo uszkodzeń dolnych otworów i braku metalowych okuć zamykających prochownicę, na awersie zachowało się ciekawe ryte zdobienie. Jest to przedstawienie kobiety ukazanej w pełnej postaci z profilu, kroczącej z kielichem w dłoni. Dama ubrana jest w długą, renesansową suknię z szerokimi rękawami i spódnicą układającą się w gęste, regularne fałdy. Staniczek z dużym dekoltem nałożony jest na koszulę przymarszczoną przy szyi. Na ramiona postać ma narzuconą krótką pelerynkę. Włosy są upięte z tyłu głowy i ujęte siateczką, która obecnie jest ledwo widoczna, gdyż ryt został częściowo zatarty.

Zdobione prochownice z przedstawieniami kobiet bądź mężczyzn były charakterystyczne dla terenu Niemiec połowy XVI w. Ujęcie kobiecej postaci wraz z pochodniami w tle i atrybutem, jakim jest kielich można wiązać z przedstawieniami św. Barbary z Nikomedii, patronki dobrej śmierci i trudnej pracy, przez co uważana była za opiekunkę górników, marynarzy, czy żołnierzy - w tym artylerzystów a nawet rusznikarzy.

Wyrabiane z różnych trwałych materiałów takich jak drewno, róg, poroże, czy żelazo prochownice używane były m.in. przez uzbrojoną jazdę. Z broni palnej korzystali też uprzywilejowani członkowie wyższych warstw społecznych, których elitarną rozrywką były polowania ze strzelbą. Zarówno broń, jak i potrzebne do jej obsługi oprzyrządowanie, czyli ładownice i prochownice, były w owym czasie bogato zdobione i świadczyły o prestiżu właściciela. O wojskowym przeznaczeniu omawianej prochownicy może świadczyć zarówno kontekst znalezienia jak i ukazane na niej przedstawienie, jednak jakość zdobień i okres w jakim została wykonana, przypadający na lata przed budową fortyfikacji w Szczecinie, przemawia również bardzo wyraźnie za tą drugą funkcją.

Justyna Bądkowska

wystawa

Muzeum Narodowe w Szczecinie, ul. Wały Chrobrego 3, Szczecin