Talar

• Sposób nabyciazakup
• Odpowiedzialny działDział Numizmatyki
• WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Awers: w polu monety napis: DECRETO/ REIPUBLICÆ NEXU/ CONFEDERACTIONIS IUNCTÆ/ DIE V. XBRIS MDCCXCII/ STANISLAO AUGUSTO/ REGNANTE (Postanowieniem Rzeczypospolitej skonfederowanej na dniu 5. Grudnia 1792 za panowania Stanisława Augusta), napis w otoku: 10 7/16 EX MARCA PURA COLONIENSI 1793 (10 7/16 z grzywny czystej kolońskiej 1793). Obwódka kreskowana. Rewers: w polu monety napis: CIVIBUS/ QUORUM PIETAS/ CONIURATIONE DIE III./ MAI. MDCCXCI OBRUTAM/ ET DELATAM LIBERTA/ TE POLONA TUERI/ CONABATUR RESPU/ BLICA RESUR/ GENS (Obywatelom, których miłość kraju powodowała, że się starali bronić wolności polskiej spiskiem z dnia 3 maja 1791 zniszczonej Rzeczpospolita powstająca), napis w otoku: GRATITUDO CONCIVIBUS EXEMPLUM POSTERITATI (Wdzięczność dla współobywateli. Przykład dla potomności). Obwódka kreskowana. Na rancie napis: FIDEI PUBLICAE PIGNUS (Wiara rękojmią publiczną).

Epoka stanisławowska była w historii Rzeczpospolitej okresem prób reformowania i wydobycia Polski z regresu panującego w epoce saskiej. Król Stanisław August Poniatowski (1732–1798) dążył do umocnienia władzy monarszej, reform politycznych i społecznych. Pomóc miała konstytucja, której władca był współautorem. Konstytucja z 3 maja 1791 roku była jednak ciosem dla konserwatywnej części polskiej magnaterii, przyzwyczajonej do niezależności od władzy centralnej oraz dla Rosji i Prus, widzących w umocnieniu Polski zagrożenie dla swojej polityki. W 1792 roku doszło do konfederacji w Targowicy oraz na prośbę konfederatów, do rosyjskiej interwencji wojskowej, rzekomo w obronie ustroju i zagrożonej wolności. Z okazji tego wydarzenia wybito specjalną monetę o charakterze pamiątkowo-propagandowym, powszechnie znaną pod nazwą talara targowickiego. Zaprojektowała go Józefina Amelia z Mniszchów Potocka (1752–1798), żona Szczęsnego Potockiego (1751–1805), jednego z liderów Targowicy. Napisy na monecie miał zaproponować dyplomata kurlandzki, agent szwedzki i rosyjski w Warszawie, Karol Henryk Heyking (1752–1809). Na awersie znalazł się łaciński napis: Obywatelom, których miłość kraju powodowała, że się starali bronić wolności polskiej zniszczonej spiskiem z dnia 3 maja 1791, Rzeczpospolita powstająca. W otoku umieszczono dewizę: Wdzięczność dla współobywateli. Przykład dla potomności. Początkowo planowano wybicie 30 tys. sztuk takich monet, które miały zastąpić w obiegu talary z wizerunkiem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, pomimo że formalnie przystąpił on do konfederacji. Ostatecznie w 1793 roku wybito 1699 talarów. Konfederacja targowicka stała się w historiografii polskiej synonimem zdrady narodowej, ale także naiwności konserwatywnej części polskiej klasy politycznej.

Mieszko Pawłowski