- Czcionka:
- Kontrast:
Krzyż maltański o ramionach pokrytych czarną emalią i zakończonych ośmioma kulkami osadzonymi na wierzchołkach. Na awersie ramion napis: VIR - TUTI, MILI | TARI. W okrągłej tarczy w centrum krzyża biało emaliowany orzeł w koronie z berłem i jabłkiem w łapach, otoczony wieńcem laurowym z zielono emaliowanymi liśćmi.
Order Virtuti Militari jest jednym z najstarszych odznaczeń wojskowych na świecie. Ustanowiony został przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1792 roku dla uhonorowania bohaterskich czynów na polu walki. W myśl statutu order dzielił się na pięć klas obowiązujących do dzisiaj, z którymi związane były prawa i przywileje odznaczonych. W okresie Królestwa Polskiego nadawano go uczestnikom kampanii wojennej 1812, 1813 i 1814 roku. Wśród orderów występują niewielkie różnice w wykonaniu i wymiarach, ponieważ wykonywane były w różnych warsztatach złotniczych.
Prezentowany Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari należał do polskiego generała Franciszka Dzierżykraj–Morawskiego (1783–1861), poety, tłumacza, uczestnika wojen napoleońskich, ministra wojny w czasie powstania listopadowego (1831). Wojskowa kariera Morawskiego rozpoczęła się od wstąpienia w 1806 roku do armii Napoleona. Za męstwo i odwagę w licznych kampaniach wojennych został udekorowany odznaczeniami polskimi (Order Virtuti Militari III i IV klasy) i francuskimi (Krzyż Kawalerski i Oficerski Legii Honorowej). Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Morawski otrzymał za udział w wojnie Napoleona przeciw Rosji w 1812 roku. Wymienione dekoracje (francuskie nie zachowały się) możemy zobaczyć na portrecie generała, namalowanym w 2. połowie XIX wieku (obraz w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie).
Muzeum Narodowe w Szczecinie w latach siedemdziesiątych XX wieku nabyło część spuścizny po generale. Wraz z prezentowanym krzyżem do zbiorów trafiła również jego miniaturka oraz trzy inne Ordery: Świętego Stanisława I klasy z dwoma gwiazdami, miniaturką i wstęgą, Świętej Anny II klasy, Świętego Włodzimierza III klasy oraz Znak Honorowy za 20 lat służby wojskowej. Zabytki zebrane w tak licznej grupie stanowią niezmierną rzadkość, a pewna metryka podnosi ich znacznie historyczne.
Genowefa Horoszko
