• Czcionka:
  • Kontrast:
poprzedni obiekt
nieznany (kowal)

Grzebień dwudziestosześciozębny

  • oścień, narzędzie kolne
Grzebień dwudziestosześciozębny
609
124
Oceń obiekt:
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  • połów > połów z łodzi
  • rybołówstwo > tradycyjne rybołówstwo
  • połów > połów ryb > połów węgorzy
  • rybołówstwo

Dane podstawowe

  • Numer inwentarzowyMNS/E/14
  • Autor/Wytwórcanieznany (kowal)
  • NazwaGrzebień dwudziestosześciozębny
  • Miejsce powstaniaPomorze Zachodnie, region historyczny (Europa)
  • Czas powstania1891 - 1910
  • Technikakucie, kowalska
  • Materiałżelazo
  • Wymiary
      • cały obiekt:
      • 90 cm (wysokość)
      • 29.5 cm (szerokość)
  • Sposób nabyciapozyskanie własne
  • Odpowiedzialny działDział Etnografii Pomorza
  • WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Dwudziestosześciozębny grzebień wykonany techniką kowalską. Ramie robocze płaskie, z jednego końca zagięte pod kątem 90 stopni (część ta ma formę zęba grubszego i dłuższego od pozostałych), w drugim końcu przechodzi w tuleję z dwoma pasami, służącą do osadzenia narzędzia na trzonku (trzonka brak). Na końcu każdego pasa otwór – jednego okrągły, drugiego – kwadratowy. Przy nasadzie tulei uszko wykonane z wygiętego w kształcie litery „U” pręta o okrągłym przekroju. Mocowane za pomocą nitu. Zęby mocowane w ramieniu, nierównej długości, ostro zakończone.  Ząb ósmy, licząc od uszka, przynitowany, długi. 

Występujące na terenie całego Pomorza narzędzia kolne należą do najstarszych i najczęściej stosowanych w tradycyjnym rybołówstwie. Zaliczamy do nich między innymi charakterystyczne dla rybaków niemieckich duże narzędzia w kształcie grzebienia, służące do połowu ryb żerujących przy dnie, zwłaszcza węgorzy. Łowiono nimi z łódki – siedzący blisko rufy rybak spuszczał do wody trzymany pionowo grzebień osadzony na długim drzewcu (trzonku) i dociskał nim do dna, zagarniając w ten sposób ryby i nabijając je na ostro zakończone zęby. Narzędzia kolne, w tym także grzebienie, były szkodliwe dla rybostanu. Używane podczas tarła zaburzały populację ryb. Bywało, że nabitemu na zęby zwierzęciu udawało się uciec, ale w następstwie odniesionych ran chorowało i ginęło. Dlatego też stosunkowo wcześnie pojawiły się regulacje prawne zakazujące połowów z  zastosowaniem narzędzi kolnych, w państwie pruskim już w 2. połowie XIX wieku, w Polsce na początku lat trzydziestych XX stulecia.
Prezentowany grzebień został wykonany na Pomorzu Zachodnim, na przełomie XIX i XX wieku. Jest jednym z sześciu obiektów z przedwojennego zbioru narzędzi i sprzętu rybackiego, które po wojnie znalazły się w Muzeum Morskim, późniejszym Dziale Morskim Muzeum Pomorza Zachodniego (obecnie Muzeum Narodowe w Szczecinie), w ramach którego funkcjonował gabinet etnograficzny. W 1972 roku gabinet został przekształcony w samodzielny dział, dzisiaj Dział Etnografii Pomorza. Grzebień został wykonany z żelaza techniką kucia. Wyposażona jest w dwadzieścia sześć nierównej długości zębów oraz uszko, przez które była przeciągana linka zabezpieczająca. Drzewce, na którym grzebień był osadzony nie zachowało się do naszych czasów. Jest jednym z osiemnastu grzebieni znajdujących się w zasobach Działu Etnografii Pomorza MNS.

Agnieszka Słowińska

magazyn