czepek damski

• Miejsce zebrania w terenienieznane
• Sposób nabyciapozyskanie własne
• Odpowiedzialny działDział Etnografii Pomorza
• WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Uszyty ręcznie czepek damski, codzienny z tkanin produkcji fabrycznej (wełna, atlas) i białego, lnianego płótna wykonanego na krosnach tkackich splotem płóciennym prostym. Główka czepca z czarnej, wełnianej tkaniny z naszytą wokół czarną atłasową tkaniną. Z tyłu dekoracyjna kokarda z atłasowej wstążki. Czepek zszyty z dwóch kawałków ze szwem biegnącym wzdłuż pionowej linii głowy, ściągany nad karkiem nicią. Główka wyraźnie zaokrąglona, zachodząca na uszy. Od środka czepek podbity lnianym, białym płótnem i wypełniony grubym usztywniającym materiałem. Przez wszystkie warstwy tkanin przechodzą w wielu miejscach przeszycia białymi i czarnymi nićmi tworzącymi ich złączenie jako przepikowanie tkaniny.

Prezentowany czepek jest elementem stroju kobiecego pochodzącego z półwyspu Mönchgut znajdującego się w południowo-wschodniej części niemieckiej wyspy Rugii. Ze względu na swoje położenie z wieloma zatokami i wybrzeżem klifowym przez stulecia był terenem izolowanym geograficznie i kulturowo, a jego mieszkańcy trudnili się głównie rybołówstwem. Obecnie teren ten tworzący wyjątkowo ciekawy krajobrazowo obszar pozwala mieszkańcom czerpać dochody przede wszystkim z turystyki. Specyficzne położenie półwyspu jeszcze w XIX w. determinowało całe życie mieszkańców.

Jednym z wyróżników tej kulturowej enklawy był strój, noszony jeszcze w początkach XX w., co było już rzadkością na terenie Niemiec. Ciekawym jego elementem było kobiece nakrycie głowy, przed nałożeniem którego mieszkanka Mönchgut raz w tygodniu, w sobotę myła włosy, zaplatała w warkocz i układała w kok. Następnie na włosy nakładała wykonaną własnoręcznie szydełkiem opaskę i mocno ją ściągała, tak aby wszystkie włosy były dokładnie przykryte. Spod czepka mógł wychodzić tylko jeden płaski lok na czole, który dla usztywnienia smarowano zazwyczaj smalcem. Nakrycie głowy w zasadzie składało się z dwóch elementów: małego, białego płóciennego czepka oraz wierzchniego wykonanego z czarnej wełny. Zewnętrzny czepek, przypominający w zasadzie czapkę, usztywniony był warstwą grubego materiału, przez co leżał mocno na głowie i nie był wiązany pod brodą. Z tyłu miał doczepione wstążki.

Naszyta dookoła główki czarna atłasowa wstążka czepka wskazuje, że należał on do mężatki. Takie nakrycia głowy niezależnie od pory roku i stanu cywilnego mieszkanki Mönchgut nosiły zawsze, nie zdejmując ich nawet w domu.

Znajdujący się w Muzeum Narodowym w Szczecinie eksponat trafił do zbiorów Pommersches Landesmuseum in Stettin (1927–1945) jeszcze przed II wojną światową. 

Iwona Karwowska