Forma do pierników

• Sposób nabyciazakup
• Odpowiedzialny działDział Etnografii Pomorza
• WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Forma wykonana techniką snycerską z cienkiej deseczki. Bogaty, zawierający wiele detali ornament wypełnia większość jej powierzchni. Umiejscowiony centralnie wzór przedstawia bożonarodzeniową scenkę. Na tle szopki (pokazana z zaburzoną perspektywą) pokazane są postaci: Maryja z Dzieciątkiem oraz trzej mędrcy (królowie). Jeden z nich klęczy przed Dzieciątkiem, pozostali stoją. Z boku, po prawej, stronie widoczne głowy zwierząt (osła i konia). Ponad szopką wyryte: pośrodku gwiazda, poniżej niej litery GD (przedstawione lustrzanie), z jej lewej strony - księżyc,  z prawej - najprawdopodobniej kometa (Gwiazda Betlejemska) z długim ogonem, który zanika nad dachem szopki i pojawia się ponownie nad głowami znajdujących się w niej postaci. Koniec ogona rozdziela pary cyfr w dacie 1714 (liczba przedstawiona lustrzanie). Całość ujęta jest w okazały, jodełkowy wieniec.

Piernik to słodzone miodem, mocno przyprawione ciasto, charakteryzujące się korzennym smakiem i długim terminem przydatności do spożycia. W języku polskim jego nazwa wywodzi się od słowa pierny oznaczającego pieprzny. W Europie historia pierników sięga wczesnego średniowiecza. Początkowo wypiekane były w klasztorach, później przez wyspecjalizowanych piekarzy. Najbardziej znane wytwórnie korzennych specjałów rozwinęły się wzdłuż ważnych szlaków handlowych. Na Pomorzu Zachodnim, w XIX wieku, prężnie działającym ośrodkiem piernikarskim był Szczecin. Aż do końca XVIII stulecia aromatyczne ciastka były towarem luksusowym. Cieszyły się popularnością nie tylko ze względu na swój smak, ale również trwałość, dzięki której mogły pełnić funkcję dekoracji czy podarunku. W XVII wieku pierniki sprzedawane były w aptekach jako lekarstwo. Na wsiach korzenne ciastka zagościły dopiero w XIX stuleciu, kiedy do wypieku zaczęto używać tańszych substytutów miodu. Zdobione pierniczki można było kupić na każdym wiejskim jarmarku czy odpuście. Początki drewnianych klocków, służących do wyciskania w piernikowym cieście wzorów sięgają wieku XV. W dużych warsztatach cechowych i późniejszych manufakturach, ich wyrobem trudnili się mistrzowie snycerscy. W małych zakładach prowincjonalnych formy wykonywali często sami piekarze, albo na ich zlecenie snycerze wędrowni. Ryte w formach wzory były różnorodne i często zawierały w sobie elementy symboliczne. Twórcy klocków inspirowali się tematyką biblijną, mitologiczną, obyczajową, sięgali też do baśni i przypowieści. Obok motywów ludzkich, roślinnych i zwierzęcych pojawiały się wzory geometryczne i heraldyczne. W zbiorach etnograficznych Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się forma z ornamentem przedstawiającym bożonarodzeniową szopkę. Wykonana została w 1714 roku. Autor oprócz daty wyrył w niej litery GD – inicjały wytwórcy lub symbol przynależności klocka do określonego warsztatu.

Agnieszka Słowińska