• Czcionka:
  • Kontrast:
poprzedni obiekt
następny obiekt
Autor nieznany

Przepustnica tkacka

  • narzędzie tkackie
Przepustnica tkacka
641
133
Oceń obiekt:
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  • narzędzia > narzędzie tkackie
  • kultura ludowa
  • etnografia Pomorza Zachodniego
  • tkactwo

Dane podstawowe

  • Numer inwentarzowyMNS/E/4889
  • Autor/WytwórcaAutor nieznany
  • NazwaPrzepustnica tkacka
  • Czas powstania2. połowa XIX wieku
  • Technikasnycerska
  • Materiałfarba; materiał organiczny > materiał pochodzenia roślinnego > drewno
  • Wymiary
      • cały obiekt:
      • 51.8 cm (wysokość)
      • 8.3 cm (szerokość)
  • Sposób nabyciadar
  • Odpowiedzialny działDział Etnografii Pomorza
  • WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Narzędzie tkackie wykonane z jednego kawałka drewna. Składa się z rączki i tzw. części pracującej. Rączka dość krótka, mocna, o ośmiokątnym przekroju. W miejscu połączenia z częścią pracującą wzmocniona. Część pracująca – cienka deseczka o kształcie prostokątnym, zwieńczona ozdobnym wycięciem. Wzdłuż każdego z jej dłuższych boków biegnie rząd ułożonych parami niewielkich otworów – łącznie jest ich po 16 w rzędzie.  Deseczka zdobiona wyciętym w drewnie, pionowym ornamentem, na który składają się: motywy serca (3) i rozety (2). Jedno z serc umiejscowione jest przy rączce, pozostałe dwa (stykające się ostrymi końcami) powyżej płowy wysokości deseczki. Pomiędzy pojedynczym sercem i parą serc oraz powyżej niej znajdują się rozety. W górnej rozecie brak jednego ramienia.

Tkactwo jest techniką rękodzielniczą o bardzo starych i bogatych tradycjach. Podobnie jak inne ludowe rzemiosła wykształciło szereg specyficznych dla siebie narzędzi. Jednym ze sprzętów pomocniczych używanych w procesie powstawania tkaniny była przepustnica, czyli cienka prostokątna deseczka z krótką rączką i dwoma rzędami otworów biegnących wzdłuż jej dłuższych boków. Służyła do utrzymania porządku w paśmie nici przewijanych ze szpul umieszczonych w specjalnej pionowej ramie – grotownicy – na snowadło, czyli ramowy, obrotowy stelaż. Proces ten był skomplikowany i wymagał sporych umiejętności. Szpule z nawiniętą na nie przędzą układano w grotownicach i nić z każdej z nich przewlekano przez znajdujące się w przepustnicy otwory. Następnie nitki motano na snowadło uważając przy tym, żeby poszczególne grupy były od siebie rozdzielone. Licząc obroty snowadła ustalało się długość osnowy. Gdy wszystko zostało nawinięte, nici zdejmowano z ramy i zawijano w warkocze. Przepustnica ułatwiała pracę, nie była jednak narzędziem niezbędnym. W jej zastępstwie tkaczka mogła użyć własnej dłoni – rolę otworów w przepustnicy pełniły wtedy przerwy między palcami. Zdarzało się, że przepustnica była podarunkiem, który panna młoda otrzymywała od swojego przyszłego męża, wtedy najczęściej była bogato zdobiona. Piękny ornament, zdobiący zarówno deseczkę jak i jej rączkę ma pochodząca z 2. połowy XIX wieku przepustnica znajdująca się w zbiorach etnograficznych Muzeum Narodowego w Szczecinie. Zdobiona jest wyciętymi w drewnie sercami i występującymi powszechnie w zdobnictwie całego Pomorza Zachodniego rozetami. Oba te motywy dekoracyjne miały w ludowych wierzeniach bogatą symbolikę. Serce uznawane było za siedzibę ludzkiej duszy i wiązano je ze szczęściem i siłami życiowymi, a rozetom przypominającym umieszczone w okręgach kwiaty o symetrycznych płatkach przypisywano właściwości ochronne.

Agnieszka Słowińska