• Czcionka:
  • Kontrast:
następny obiekt
Autor nieznany - Autor nieznany

Cierlica

  • cierlica, narzędzie
Cierlica
407
55
Oceń obiekt:
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  • tkactwo
  • len
  • obróbka roślin włóknistych
  • konopie
  • międlenie
  • włókna
  • tradycyjne rzemiosło
  • etnografia Pomorza Zachodniego
  • serce
  • zdobnictwo

Dane podstawowe

  • Numer inwentarzowyMNS/E/202
  • Autor/WytwórcaAutor nieznany - Autor nieznany
  • NazwaCierlica
  • Miejsce powstaniaPomorze Zachodnie, region historyczny (Europa)
  • Czas powstania1801 - 1900
  • Technikatechniki stolarskie, malowanie
  • Materiałmateriał organiczny > materiał pochodzenia roślinnego > drewno; farba
  • Wymiary
      • cały obiekt:
      • 68.7 cm (wysokość)
      • 93.2 cm (szerokość)
  • Miejsce zebrania w terenienieznane
  • Sposób nabyciapozyskanie własne
  • Odpowiedzialny działDział Etnografii Pomorza
  • WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Cierlica zbudowana z drewnianych elementów łączonych na wpusty, składa się z dwóch głównych części, pracujących podobnie jak nożyce. W dolnej części wycięte są dwie podłużne szpary. Część górna w kształcie miecza, o jednym z końców zaopatrzonym w toczoną rączkę, a drugim ozdobionym schodkowatym wycięciem, jest ruchoma. Konstrukcja cierlicy wsparta jest na dwóch ozdobnie profilowanych nogach osadzonych na wąskich, poprzecznych stopach. Nogi kształtem przypominają odwrócone litery T i połączone są dwoma równoległymi listwami. Ozdobne wycięcia górnej krawędzi biegną na całej długości wyższej listwy i jedynie na około 1/3 długości dolnej. Boki cierlicy dekorowane są ręcznie malowanymi czarną i czerwoną farbą motywami roślinnymi i geometrycznymi, których głównym elementem jest serce.

Dla mieszkańców dawnych wsi len i konopie były podstawowymi surowcami do produkcji wielu przedmiotów codziennego użytku. Z lnu szyto odzież i pościel, a konopie służyły do wyrobu powrozów i worków. Proces ich produkcji od momentu siewu do otrzymania gotowych wyrobów był jednak długi i pracochłonny. 

Rośliny po zebraniu suszono, a następnie obijano w celu oddzielenia torebek nasiennych od słomy. Kolejnym etapem było moczenie, trwające do momentu, w którym włókno zaczynało odstawać od łodyg. Po namoczeniu łodygi suszono na słońcu lub nad ogniem, a następnie międlono, czyli tarto, oddzielając zdrewniałe części (paździerze) od włókien, przy użyciu międlicy oraz cierlicy. Narzędzia te działały na zasadzie mechanizmu nożycowego i były do siebie podobne. Zazwyczaj różniły się między sobą tym, że międlica posiadała miecz pojedynczy, a cierlica dwudzielny.

Etnograf Kazimierz Moszyński zauważa, że w niektórych regionach międlica służyła tylko do obróbki konopi, cierlica zaś do obróbki i konopi i lnu. Len tarło się tylko na cierlicy, natomiast konopie najpierw łamano na międlicy, a następnie tarło się na cierlicy.

Odwołanie do pracy wykonanej za pomocą cierlicy możemy znaleźć w przysłowiu, wyjaśniającym pochodzenie nazwy jednego z miesięcy:

Październik, bo paździerze baba z lnu cierlicą bierze.

Zarówno przysłowie, jak i nazwa miesiąca podkreślają znaczenie włókiennictwa na wsi. Nawet kiedy przemysł włókienniczy podlegał intensywnej industrializacji, w gospodarstwach wiejskich nie tylko Pomorza Zachodniego nadal ręcznie wytwarzano włókna lniane i konopne przy użyciu urządzeń takich jak prezentowana cierlica. 

Pochodzi ona z XIX w. i zdobiona jest ręcznie malowanym motywem serca. Obok kwiatów (zwłaszcza tulipanów), rozet oraz innych wzorów geometrycznych, takich jak koła czy kropki, motyw ten często pojawiał się zarówno na meblach, jak i innych przedmiotach codziennego użytku, które znajdowały się w izbach pomorskich chałup. Dekorowanie sprzętów było nie tylko wyrazem poczucia estetyki dawnych Pomorzan, ale również miało znaczenie symboliczne. Zdobiące cierlicę serce kojarzone jest nie tylko z miłością, ale uznawane jest także za siedlisko szczęścia i ludzkiej inteligencji.

Agnieszka Słowińska


magazyn