• Czcionka:
  • Kontrast:
poprzedni obiekt
następny obiekt
Autor nieznany

Kaptorga

  • ozdoba
Kaptorga
805
121
Oceń obiekt:
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  • ozdoby
  • skarby
  • skarby > skarby siekańcowe
  • wczesne średniowiecze

Dane podstawowe

  • Numer inwentarzowyMNS/A/22219/15
  • Autor/WytwórcaAutor nieznany
  • NazwaKaptorga
  • Czas powstania1000 - 1100
  • Technikawyrób ręczny, jednostkowy, odlewanie, filigran
  • Materiałsrebro
  • Wymiary
      • cały obiekt:
      • 1.6 cm (wysokość)
      • 3.2 cm (szerokość)
      • 2.703 g (masa)
  • Kolekcjaśredniowiecze
  • Odpowiedzialny działDział Archeologii
  • WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Kaptorga, prostokątna zawieszka ukształtowana ze srebrnej blachy zagiętej wpół, zawiniętej z jednej strony w długie, rurkowate uszko, pod którym jest przylutowany drugi koniec blachy. Jeden bok jest zamknięty poprzez zagięcie na siebie bocznych krawędzi blachy, drugi natomiast pozostawiono otwarty. Do przedniej ścianki kaptorgi przymocowane zostały cztery prostokątne, pionowo ułożone, blaszki z wytłoczonymi guzkami. Całość oplata drucik przechodzący przez każdy guzek i biegnący wzdłuż rurkowatego uszka. Przedmiot został odkryty w 1933 roku w Dobrociechach w nieznanych okolicznościach i pochodzi ze skarbu monet i ozdób srebrnych

Kaptorgi to niewielkie pojemniki wykonane ze srebra, brązu lub rzadziej z cyny, które były elementami kolii lub odrębnymi zawieszkami. Znane są przede wszystkim ze skarbów wczesnośredniowiecznych, rzadziej odkrywane są cmentarzyskach. Te specyficzne ozdoby słowiańskie z X–XIII wieku przyjmowały postać trapezu lub prostokąta, stąd w nomenklaturze archeologicznej wzięły się określania: kaptorgi trapezowate lub prostokątne. Ze względu na charakter zdobienia ich powierzchni wizerunkami zwierząt, gryfami, a także motywem drzewa życia oraz występowanie w kontekście dirhamów arabskich w skarbach długo uważano, że są wyrobami orientalnymi lub wykonywanymi pod silnym wpływem sztuki orientalnej. Hipoteza o muzułmańskim pochodzeniu kaptorg miała także związek z tradycyjnymi w tym kręgu kulturowym pudełkami wieszanymi na szyi, w których umieszczane były karteczki z cytatami z Koranu. Kaptorgi pomorskie cechuje wyjątkowo bogate zdobnictwo techniką filigranu i granulacji oraz ornamentyką plastyczną – motywami liniowymi, kolistymi i girlandowymi, a także stylizowanymi figurkami koni. Niektóre z nich są na tyle wyraziste, że można dopatrzyć się na nich siodeł i ozdobnych czapraków nasuniętych na końskie zady.

Największą na Pomorzu kolekcję fragmentów srebrnych kaptorg odkryto w Łupawie, pow. słupski, w skarbie z końca XI – początku XII wieku. Wszystkie reprezentują typ prostokątny. Wśród około 100 fragmentów blisko 20 zdobi filigran i motywy zoomorficzne, na pozostałych widoczne są guzki i ziarnina. Nie ma wśród nich katorgi zachowanej w całości.

Anna Bogumiła Kowalska

wystawa

Muzeum Narodowe w Szczecinie – Muzeum Tradycji Regionalnych, ul. Staromłyńska 27, Szczecin