- Czcionka:
- Kontrast:
Figurka antropomorficzna jednotwarzowa jest wyciosana z jednego kawałka drewna. Ma wyodrębnioną okrągłą głowę oraz schematycznie nogi, jedna jest ułamana. Na twarzy figurki są zaznaczone okrgłe oczy i szerokie usta, wyodrębniono także długi nos. W części korpusu po lewej stronie znajduje się nacięcie symbolizujące rękę, natomiast po prawej zdobienie ukośną kratką, która prawdopodobnie miała symbolizować dzież wierzchnią. Drewno nie jest wygładzone, na powierzchni znajdują się liczne uszkodzenia. Wycięcie schematycznych kończyn jest wskazówką, że figurka mogła być nasadzana na jakiś przedmiot i ustawiona w pionie
Figurki antropomorficzne, najczęściej drewniane, z wyobrażeniem twarzy określane są jako idole związane z wierzeniami pogańskimi. Z badań wykopaliskowych w Szczecinie pochodzi m.in. siedemnastocentymetrowy idol, znaleziony w warstwie kulturowej z XI wieku. O tego typu figurkach pisał mi.in. Ebon, hagiograf św. Ottona z Bambergu, który opisuje także niewielkie idole ze złota, przechowywane w drewnianych pojemnikach, starannie owinięte tkaninami, które podczas uroczystości religijnych były pokazywane publicznie. Nie wiadomo, na ile te miniaturki antropomorficzne ze szlachetnych kruszców były odpowiednikami dużych posągów bóstw umieszczanych w świątyniach. Badania nad idolami wczesnośredniowiecznymi skłoniły część badaczy do wniosku, że z metali kolorowych wykonywano wyobrażenia bóstw przeznaczane do czynności związanych z kultem, które odbywały się w obrębie świątyń. Figurki drewniane, zwłaszcza te z nich, które miały postać trzonka, mogły mieć związek ze sprawowaniem rytuałów, z magią wegetacyjną lub miłosną. Wprowadzanie nowej na Pomorzu religii chrześcijańskiej w 1. połowie XII wieku wiązało się między innymi z burzeniem kącin pogańskich, a także posągów naczelnych bóstw i bogów, które były palone lub zatapiane w wodach rzek i jezior. Wcześniej jednak odrąbywano im kończyny i niszczono twarze.
Hagiografowie św. Ottona z Bambergu odnotowali obecność idoli maiora et minora – bóstw większych i mniejszych. Do naszych czasów dotrwały sporadycznie figurki bóstw-bogów mniejszych rozmiarów – minora. W tym przypadku chodziłoby zatem o posążki nie tyle na użytek świątyń, czy szerzej całej społeczności, co raczej na użytek „domowy”, być może związany z kultem sprawowanym przez gospodarza domu. Kult bogów niższego rzędu był nie mniej istotny w kulturze życia codziennego, niż kult bogów wyższych. Według przekazów niektórych średniowiecznych kronikarzy niewielkie drewniane figurki Słowianie zabierali ze sobą w podróże, a także umieszczali w ogrodach i na polach. Utrwalony w kulturze związek idoli antropomorficznych ze sprawowaniem magii wykazały badania folklorystyczne i etnograficzne na terenie całej Słowiańszczyzny.
Anna Bogumiła Kowalska
