- Czcionka:
- Kontrast:
Czarno-biała mapa w skali 1:660 000 z oznaczeniami krain, miast, rzek, lasów, wzgórz ujęta w szeroką bordiurę, której górny i dolny pas mieści po 4 widoki miast w owalnych medalionach ściętych górą i dołem. W pasie górnym umieszczono weduty: Stralsundu, Szczecina, Greifswaldu i Anklam; w dolnym: Stargardu, Kołobrzegu, Słupska i Gryfic. Przestrzeń pomiędzy wedutami wypełniają trójkąty ze stylizowanymi motywami roślinnymi. W bocznych pasach bordiury umieszczono popiersia: biskupa Pomorza św. Ottona z pastorałem po lewej i Jana Bugenhagena z księgą po prawej. Ponad i poniżej portretów opisy: po lewej, nad portretem Ottona - OTTO.| Epy. Bamb. Com. de| Andechs, Pomeran.| Apostolus.| Natus 1069. Den:|1139. Bamb.; pod portretem - Praedicat Otto CO.| MES Pomeranis coelica| Verba.| Abnegat et Seclum: sed|COMITANTE Deo. Po prawej nad portretem Bugenhagena - D. JOH. BUGEN=| HAGEN, cogn. POME=| RANUS.| Theol. Wittenb. Luthe=| ri Parastata dexter=| rimus.| Natus 1485. Den.| 1551.; pod portretem - Prima BUGENHA=| GEN Lutheri gaudia=| Gentis| Et dignus Scribi| Gloria prima suae.
Mapa obejmuje teren całego Pomorza aż do Łeby z fragmentem półwyspu helskiego na północnym zachodzie, z Wartą na południu (do Ośna) oraz do Havelbergu na południowym zachodzie i Barth na północy. W prawym dolnym rogu mapy podziałka, z której wynika, że 3,7 cm = 7 Miliaria Germanica communia i 3,2 cm = 8 Miliaria Gallica communia. Podziałka otoczona alegorycznym przedstawieniem z ulami, cyrklem i puttem trzymającym koło miernicze.
Całość ujmuje wąska ramka z ornamentem perełkowym. W centrum u dołu nad ramką zewnętrzną napis: J.W. Michaelis delineavit et sculpsit. W centralnej części kompozycji przy górnej krawędzi mapy, pod strefą widoków, na sztandarze upiętym w obrębie Bałtyku tytuł mapy w 3 wierszach: POMERANIAE DUCATUU TABU LA EXACTA
XVIII wiek stał się dla Szczecina okresem poważnych zmian politycznych, gospodarczych oraz przestrzennych. Miasto, oficjalnie przejęte przez Prusy w 1720 roku zaczęło przeobrażać się w potężną twierdzę. Równocześnie zaistniała potrzeba tworzenia map szczecińskiej aglomeracji oraz terenów Pomorza, umieszczanych nierzadko w obszerniejszych kronikach, czy atlasach.
Z upamiętnieniem przejęcia Pomorza Szwedzkiego przez Prusy związany jest miedzioryt autorstwa Johanna Wilhelma Michaelisa (1677-1736), wydany około 1720 roku i przedstawiający dokładną, jak głosi tytuł, mapę Księstwa Pomorskiego wraz z widokami ośmiu miast w dekoracyjnej bordiurze. Był on przeznaczony do kroniki traktującej głównie o historii kościoła pomorskiego, tworzonej latami i aż do końca życia przez Günthera Heilera (1645-1707), luterańskiego teologa, piastującego od 1688 roku stanowisko superintendenta Pomorza Tylnego i księstwa kamieńskiego, należących do Królestwa Prus. 22 ilustracje oraz mapę do tej publikacji wykonał Michaelis - niemiecki rytownik przybyły w 1707 roku do Stargardu, gdzie pracował i mieszkał aż do śmierci, a jego szczątki pochowane zostały w stargardzkim kościele św. Ducha. Wykonana przez niego mapa była jedynym dziełem kartograficznym powstałym na Pomorzu, które miało być wydane w publikacji Heilera. Choć rękopis był dziełem kompletnym, to jednak trzytomowej kroniki Pomorza nigdy nie wydrukowano, a mapa Michaelisa ukazała się po latach jako niezależne dzieło.
XVIII-wieczni rytownicy, tworząc mapy nierzadko bazowali na wcześniejszych pracach kartograficznych. Michaelis przy swej mapie Pomorza zaczerpnął rysunek mapy z dzieła słynnego kartografa, matematyka i teologa niemieckiego Eilhardta Lubinusa, zaś widoki ośmiu miast wzorowane były na ilustracjach sławnego szwajcarskiego rytownika Matthäusa Meriana. Jednak dzieło stargardzkiego sztycharza nosi też cechy jego indywidulanej twórczości. Wzbogacone zostało wizerunkami św. Ottona oraz Jana Bugenhagena – niemieckich duchownych związanych z historią pomorskiego Kościoła, a także alegorią kartografii nad podziałkami ze skalą mapy, przedstawiającą putto trzymające geodezyjne koło miernicze i leżący obok cyrkiel, które otaczają kłosy zbóż oraz pszczoły brzęczące ponad słomianymi ulami.
Małgorzata Peszko
