Szelki do niewodu (3 sztuki)

• Sposób nabyciadar
• Odpowiedzialny działDział Etnografii Pomorza

1. Składają się z: parcianego pasa, będącego częścią pracującą drewnianego orczyka oraz krótkiego sznura,  do którego przywiązany jest fragment rozwidlonej gałęzi. Pas wykonany jest z jednego kawałka materiału, zszytego maszynowo. Na jego końcach wszyte są drewienka o owalnym przekroju, przy których znajdują się wycięte w materiale otwory. W jednym z nich umieszczona jest niewielka, wykonana ze sznurka pętla, w drugim sznurek łączący pas z orczykiem. Orczyk lekko wygięty, przy jednym końcu zwężony, przy drugim mający wcięcie o nieregularnym kształcie. W środkowej jego części znajduje się otwór przez który przechodzi sznurek, do którego przywiązana jest gałąź. Szelki znakowane są wyciętym w drewnie, niezidentyfikowanym merkiem oraz inicjałami: WM.
2. Składają się z: parcianego pasa, będącego częścią pracującą drewnianego orczyka oraz krótkiego sznura,  do którego przywiązany jest, mający okrągły przekrój, klocek. Pas wykonany jest z jednego kawałka materiału, zszytego maszynowo. Na jego końcach wszyte są drewienka o owalnym przekroju, przy których znajdują się wycięte w materiale otwory. W jednym z nich umieszczona jest niewielka, wykonana ze sznurka pętla, w drugim sznurek łączący pas z orczykiem. Orczyk lekko wygięty, przy jednym końcu zwężony, przy drugim (częściowo odłamanym), mający wcięcie o nieregularnym kształcie. W środkowej jego części znajduje się otwór przez który przechodzi sznurek, do którego przywiązana jest drewniany klocek. Szelki znakowane są wyciętym w drewnie, niezidentyfikowanym merkiem (analogicznym do merku znajdującego się na szelkach 1).
3. Składają się z: parcianego pasa, będącego częścią pracującą drewnianego orczyka oraz krótkiego sznura,  do którego przywiązany jest, mający okrągły przekrój klocek. Pas wykonany jest z jednego kawałka materiału, zszytego maszynowo. Na jego końcach wszyte są drewienka o owalnym przekroju, przy których znajdują się wycięte w materiale otwory. W jednym z nich umieszczona jest niewielka, wykonana ze sznurka pętla, w drugim sznurek łączący pas z orczykiem. Orczyk lekko wygięty, przy jednym końcu zwężony, przy drugim mający wcięcie o nieregularnym kształcie. W środkowej jego części znajduje się otwór przez który przechodzi sznurek, do którego przywiązana jest gałąź. Brak merku.

Szelki były narzędziem pomocniczym używanym podczas połowu niewodami – wielkimi i ciężkimi sieciami matniowymi. Składały się z parcianego pasa, drewnianego drążka oraz krótkiego sznura zakończonego gałką. Rybak zapinał pas wokół talii, drążek trzymał przed sobą, a gałkę zaczepiał o linę skrzydła niewodu. Poruszał się do tyłu. Po wyciągnięciu określonego odcinka sieci odczepiał gałkę, przesuwał się bliżej brzegu i ponawiał czynność, do momentu wyciągnięcia z wody całego niewodu. Zaletą szelek było wykorzystywanie podczas pracy siły całego ciała, a nie tylko rąk. Przy wyciąganiu niewodu pracowały całe rodziny rybaków, w tym starsze dzieci. Znajdujący się w zbiorach Działu Etnografii Pomorza Muzeum Narodowego w Szczecinie zbiór trzech szelek pochodzi z przełomu XIX/XX wieku, z nadbałtyckiej miejscowości Niechorze. Dwie z nich są znakowane takim samym merkiem, znakiem właściciela ¬złożonym z kombinacji kresek. Niewód był własnością maszoperii, czyli zespołu rybaków wspólnie prowadzących połowy, natomiast drobne narzędzia i sprzęty pomocnicze, takie jak szelki, były własnością poszczególnych rybaków. Stosowanie merków było powszechne, każda rodzina miała własny, dziedziczony z pokolenia na pokolenie.

Agnieszka Słowińska