Sito

• Miejsce zebrania w terenienieznane
• Sposób nabyciapozyskanie własne
• Odpowiedzialny działDział Etnografii Pomorza
• WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Durszlak (cedzak) – naczynie kuchenne wykonane z gliny techniką garncarską (toczenie na kole). Ścianki proste, przy dnie lekko zaokrąglone. Krawędź wylewu nieznacznie wygięta na zewnątrz. Trzy ucha taśmowate, wzdłużne, mocowane do krawędzi wylewu i mniej więcej w połowie wysokości naczynia. Od dołu 1/3 powierzchni durszlaka dziurkowana (dziurki rozmieszczone nierównomiernie). Pod krawędzią wylewu naczynie zdobione dookolnym rytem. Cztery dookolne ryty znajdują się również w jego dziurkowanej części. Durszlak szkliwiony, w dnie widoczne braki szkliwa.

Słowo „durszlak” pochodzi od niemieckiego czasownika durchschlagen oznaczającego „odcedzać”. Odnosi się do naczynia kuchennego codziennego użytku przypominającego podziurawioną misę lub garnek, które służyło do odcedzania i płukania żywności. W języku polskim naczynie to nazywane jest również cedzakiem. Wyrobem tradycyjnych glinianych durszlaków trudnili się garncarze. Proces otrzymania gotowego produktu był dość długi i składał się z kilku etapów. Na początku garncarz odpowiednio przygotowywał glinę i formował z niej bryłę, którą umieszczał na głowicy toczka – górnej części roboczej koła garncarskiego. Następnie puszczał koło w ruch i dłońmi formował pożądane naczynie, odcinał drutem od głowicy i pozostawiał do przeschnięcia. Przesuszone naczynie wygładzał, kształtował dno, dolepiał ucha oraz wycinał nożykiem lub wybijał za pomocą wiertła dziurki w dnie. Tak przygotowany durszlak pozostawiał do całkowitego wyschnięcia, a następnie wypalał w specjalnym piecu garncarskim. Pod koniec XIX wieku, na skutek szybkiego rozwoju przemysłu, który oferował tanie naczynia seryjne, rzemiosło garncarskie mocno podupadło. Tradycyjne gliniane durszlaki zaczęto zastępować wykonywanymi z emaliowanej blachy cedzakami produkcji fabrycznej. Współcześnie durszlaki produkowane są z różnych tworzyw, najczęściej ze stali nierdzewnej lub plastiku. W zbiorach Działu Etnografii Pomorza Muzeum Narodowego w Szczecinie znajduje się gliniany durszlak z trzema taśmowatymi uchami, szkliwiony, wykonany w połowie XIX wieku na Pomorzu Zachodnim.

Agnieszka Słowińska