• Czcionka:
  • Kontrast:
poprzedni obiekt
następny obiekt
nieznany (garncarz)

Talerz

  • talerz
Talerz
638
126
Oceń obiekt:
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  • motywy > motywy geometryczne
  • ornamenty > ornamenty roślinne
  • serwowanie żywności
  • towary eksportowe
  • handel
  • Pommersches Landesmuseum in Stettin (1927-1945) – kolekcja
  • fajans pomorski
  • Stettiner Ware

Dane podstawowe

  • Numer inwentarzowyMNS/E/615
  • Autor/Wytwórcanieznany (garncarz)
  • NazwaTalerz
  • Miejsce powstaniaDobrzany (województwo zachodniopomorskie, powiat stargardzki)
  • Czas powstaniaprzełom XVIII i XIX wieku
  • Technikaszkliwienie, toczenie na kole, garncarska
  • Materiałangoba; ceramika; tlenek manganu; tlenek miedzi; szkliwo ołowiowo-cynowe
  • Wymiary
      • cały obiekt:
      • 4.5 cm (wysokość)
      • 16 cm (średnica)
  • Miejsce zebrania w terenienieznane
  • Sposób nabyciapozyskanie własne
  • Odpowiedzialny działDział Etnografii Pomorza
  • WłaścicielMuzeum Narodowe w Szczecinie

Talerz płaski uformowany na kole garncarskim z gliny o barwie jasnobrązowej , szkliwiony tylko po wewnętrznej stronie. Dno lekko wyodrębnione, korpus niewysoki przechodzi w plaski, szeroki wylew zakończony faliście ( " falbanką"). Wnętrze pokryte angobą, szkliwioną przeźroczyście szkliwem alkalicznym. Dekoracja odręczna na wylewie to drobna, skośna kratka umiejscowiona pomiędzy dwoma dookolnymi kreskami ( kolor fioletowy - wykonany tlenkiem manganu). Motyw kratki w siedmiu miejscach przerywają stylizowane motywy palmowe w prostokątnych emblematach ( kolor zielony - tlenek miedzi) .

W XVIII wieku pracownie garncarskie funkcjonowały w ponad trzydziestu miejscowościach obecnego województwa zachodniopomorskiego, a w XIX stuleciu ich liczba jeszcze wzrosła. Wśród nabywców wyrobów glinianych szczególnie cenione były naczynia szkliwione szkliwem ołowiowo-cynowym. Moda na białą ceramikę przywędrowała na Pomorze Zachodnie wraz z osadnikami z terenów Fryzji, Flandrii i Holandii, w okresie osiemnastowiecznej kolonizacji fryderycjańskiej. Kolonistów, częściowo zwolnionych z podatków, którzy zajmowali się melioracją rzek i jezior, stać było na drogie białe naczynia. Miejscowi garncarze dostosowując się do oczekiwań klientów i jednocześnie łącząc je z lokalną tradycją wytworzyli własny typ naczyń, który z czasem, już w XIX wieku zyskał miano szczecińskiego wyrobu – Stettiner Ware. Wśród nich dużą grupę stanowiły naczynia płaskie – talerze i misy, które szkliwione były tylko na powierzchni licowej. Większość talerzy miała krawędź wylewu prostą, choć jak widzimy w omawianym przypadku mogła być również regularnie falista. Zdobienie naczynia jest skromne: pomiędzy dwoma paskami widnieje skośna, gęsta kratka i siedem stylizowanych liści palmowych (?), na końcach których namalowano kropeczki. Użyte kolory to fiolet i zieleń. Prawdopodobnie talerz został wykonany na zamówienie osoby, która należała do bardziej elitarnej grupy społecznej lub do niej aspirowała, chociażby chęcią posiadania eleganckiej zastawy stołowej.

Wiek XVIII i 1. połowa XIX, to okres w którym naczynia o szkliwie ołowiowo-cynowym kupowane były przez zamożną część społeczeństwa: ziemiaństwo, bogate mieszczaństwo, a nawet zamożne chłopstwo. W połowie wieku XIX grupy te zaczęły używać porcelany, a naczynia fajansowe o białym szkliwie stały się popularne wśród mieszkańców wsi i biedniejszych mieszczan. Wtedy też ich kolorystyka zawęziła się tylko do odcieni niebieskiego otrzymywanego z tlenku kobaltu (CoO) i zieleni uzyskiwanej z tlenku miedzi (CuO).

Iwona Karwowska

magazyn